Ontwikkelingsfases

Al in mijn vorige blog schreef ik al dat de dynamiek tussen moeders en dochters ingewikkeld kan zijn. En dat de dynamiek tussen een narcistische moeder en haar dochter vernietigend is voor de ontwikkeling van de dochter. In aanvulling op mijn eerste blog “Als mama de dienst uitmaakt” licht ik hier toe hoe de dynamiek in de ontwikkelingsfases van de dochter er uit kunnen zien. Zoveel dochters, zoveel verhalen.

De afgelopen jaren heb ik veel contact met ‘dochters van’ en het is opvallend hoeveel overeenkomsten er in het gedrag van deze moeders, maar ook in het gedrag van deze dochters zit. Waarbij de voorwaardelijke liefde, de voorspelbaarheid van hun moeders gedrag (namelijk dat het ongeleide projectielen zijn die hun narcistische woede botvieren op hun kinderen en partner wanneer zij willen) en de onveiligheid waarin de dochters opgroeien de grote gemene deler vormen. En dochters die uitreiken naar hulp zijn veelal ook de dochters met codependent gedrag vol gevoelens van schuld en schaamte ingefluisterd door hun moeders. Dit zijn de dochters die zichzelf ‘nooit goed genoeg vinden’.

***

Mama krijgt een baby!

***

Mama is niet blij met de peuter/kleuterdochter die steeds zelfstandiger begint te worden. Mama heeft nu al een paar jaar van haar leven opgeofferd voor haar dochter en deze moet dan ook gewoon doen wat mama wil dat ze doet. De kleuterdochter begint nu al ondankbaar gedrag te vertonen! Mama straft snel en is vaak boos. Mama snapt niet dat de kleuter de wereld niet ziet zoals zij dat doet.

De kleuterdochter snapt niet waarom ze niet goed is, waarom mama boos is op haar, maar voelt aan alle kanten de afwijzing en ze begint dit al te internaliseren. Ze denkt dat het aan haar ligt. Mama is boos, omdat zij niet goed genoeg is. Dus dan nog beter je best doen voor iedereen om je heen. Dan vinden ze je wel lief.

Mama zorgt ervoor dat het kind zich gaat schamen voor gedrag dat mama niet goed vindt. Mama snapt maar niet dat dit kind stiller is dan zij; ‘Wat een onzin. Wat zit je nou weer stil in een hoekje. Heb je niks te zeggen? Mama is toch ook niet verlegen, dus doe niet zo stom en doe normaal’. Maar ja, wat is ‘normaal’ als je 4 jaar bent en al je referentiekaders nog gevormd moeten worden?

Als de dochter naar de kleuterschool gaat heeft ze van mama al geleerd dat het nergens veilig is. Het is alleen veilig bij mama. De dochter is zo onveilig gehecht dat het meedoen met kinderen van haar eigen leeftijd als zeer angstig wordt ervaren. Ze doet het namelijk nooit goed. Ze staat bij haar collega-kleuters en kijkt ernaar, maar heeft geen idee hoe ze zich kan verbinden met hen, want dat heeft ze niet geleerd. Alleen de ‘band’ met mama is ‘goed’ en geaccepteerd door mama. De kleuterdochter is niet goed genoeg en ze schaamt zich. Als kleuter al probeert de dochter goedkeuring van de anderen te krijgen door te doen wat (zij denkt dat) anderen van haar verwachten, ook al zijn dat dingen die ze eigenlijk niet leuk vindt, maar dat zegt ze maar niet, want dan worden ze boos. Zo werkt dat thuis ook.

Ze snapt alleen niet zo goed wat anderen nu precies van haar willen. En daarnaar vragen kan niet, want dan worden ze boos. Het onveilige gevoel nestelt zich steeds dieper in het onderbewustzijn. De voelsprieten van de dochter zijn al dusdanig ontwikkelt dat ze onbewust de onderstroom al aanvoelt en onbewust de zorg voor anderen op zich neemt. Ze past zich volledig aan anderen aan. Ze is hier al onzichtbaar.

Mama’s peuter/kleuter wordt een scholier

Mama is niet blij met de scholier die steeds zelfstandiger begint te worden en schoolvriendjes krijgt! Nu begint de buitenwereld binnen te dringen in haar gezin. Mama heeft nu al jaren van haar leven opgeofferd voor haar dochter en deze moet dan ook gewoon doen wat mama wil. Wat denkt dat kind wel? Mama kleineert, manipuleert, liegt, verdraait zaken, trianguleert en speelt haar eigen kinderen tegen elkaar uit.

Mama’s scholier wordt een pré-puber

Mama wordt met de jaren ‘gezelliger‘. Mama heeft nu al haar goede jaren al opgeofferd. Volgens mama is het intens zwaar om moeder te zijn! De dochter moet er nu al niet aan denken ooit moeder te worden, want dat is zwaar en maakt je boos, chagrijnig en het is alleen maar zwaar en ongezellig.

Mama wringt zichzelf tussen alle vriendschappen van haar dochter. Mama laat zichzelf aan de vriendjes en vriendinnetjes, en hun ouders, van haar beste kant zien. Iedereen is welkom en mama is vriendelijk en helpt ook hier waar ze kan. De deur staat altijd open en iedereen kan binnenkomen en mee eten. En dat is zo gek! Want dan lijkt het allemaal helemaal niet zo zwaar.

Als de vriendjes/vriendinnetjes naar huis zijn evalueert mama de vriendschappen en hun ouders hard! Ze verbiedt de dochter bevriend te blijven met vriendjes waar mama het niet mee eens is. En mama kan het al niet eens zijn met de vriendjes, omdat deze “raar haar” hebben, “rare” kleding dragen, te stil zijn, of ouders hebben die in grotere huizen wonen dan mama. Of gewoon omdat mama weer eens zwaar gefrustreerd is en dit kan doen! Hier is het als dochter eens worden dat je het oneens bent met mama geen optie. Moeders wil is wet!

Mama’s pré-puber wordt een puber

Mama wordt nu pas echt gezellig. Als de dochter vriendjes begint te krijgen en haar eigen vrijheid begint te claimen ziet mama dat als een enorme bedreiging. Kleineren, manipuleren, trianguleren, liegen, verdraaien, gaslighten, schaamte- en schuldgevoel aanpraten, voor mama is in deze machtsstrijd alles geoorloofd. Mama gaat echt niet zo maar haar grip en controle kwijtraken. Wat denkt dat ondankbare kind wel niet? Mama heeft al haar jonge jaren voor haar opgeofferd. Dat laat mama niet gebeuren. En mama gaat voor de ‘kill’. Mama gaat voor de winst, niet voor de relatie met haar dochter.

En dit juist in een periode waarin de puberdochter een veilige basis zo hard nodig heeft om van daaruit te kunnen ontdekken wie ze zelf is. De pubertijd die in een normale moeder-dochter relatie al best pittig kan zijn escaleert hier al snel tot een F5 tornado. Alles vernietigend! Het laatste restje van een band tussen hen gaat hier in rook op.

De puberdochter weet inmiddels allang dat ze overal alleen voor staat en nooit thuis terecht kan met vragen of voor advies. Ze staat er alleen voor en moet alles op eigen kracht uitvinden en ondervinden. Er is geen veilig thuis waar ze op terug kan vallen en dat is er ook nooit geweest. Ze is zelfstandiger dan haar leeftijdgenoten, maar dat is al heel lang het geval.   

Mama’s puber wordt een jong volwassene

Mama zal haar jong volwassen dochter die nog in haar huis woont nog steeds behandelen als een klein kind. Haar dochter is een verlenging van haarzelf en mama ziet niet in dat de dochter een eigen individu is. Mama heeft haar hele leve opgeofferd voor haar dochter en weet je hoe zwaar dat was!? Mama heeft de touwtjes nog altijd stevig in handen en de dochter weet haar hele leven al niet beter dan dat.

Door alle projecties van haar moeder op haar persoon heeft de dochter inmiddels een verwrongen beeld van zichzelf en van de wereld. Door zich altijd maar te schikken naar anderen en aan de verwachtingen van iedereen te voldoen heeft de dochter geen eigen “ik” ontwikkeld, geen eigen waarde, ze kan niet op zichzelf of haar intuïtie vertrouwen en ze heeft nooit geleerd grenzen te stellen. Ze zoekt liefde en bevestiging buiten zichzelf en is daarmee in een kansloze zoektocht terecht gekomen. Een zoektocht die als enige uitkomst codependentie heeft.

Mama’s dochter gaat het huis uit

Mama raakt eindelijk haar dagelijkse invloed een beetje kwijt op haar dochter als deze, vaak op jonge leeftijd, het huis uitgaat. En de relatie tussen hen lijkt iets te verbeteren. Lijkt! De dochter is inmiddels zo gewend om te gaan met mama’s buien. Ze weet niet beter, want mama heeft haar op de wereld gezet en heeft haar leven opgeofferd voor haar. Ze ziet de wereld en zichzelf zoals mama dat doet. Ze krijgt nog steeds te pas en te onpas preken van mama, als die het niet eens is met de beslissingen van haar volwassen dochter. En waar mama het wel of niet mee eens is, is compleet op willekeur gebaseerd. Wat gisteren wel goed was, of zelfs een uur geleden nog, is het volgende moment reden voor een enorme woede uitbarsting van mama. En dit is blijkbaar het ‘normaal’ waar mama op doelde toen de dochter 4 jaar oud was en te horen kreeg dat ‘ze normaal moest doen’.

De dochter heeft geen idee wie ze is en ontleent haar identiteit aan de goedkeuring en bevestiging van anderen. En dit is nooit genoeg, het is nooit goed genoeg! En toch…….. is dit veelal wel het begin van wat nog een lang proces gaat worden om los te komen uit mama’s sprookjeswereld compleet met waandenkbeelden en projecties. De constante zoektocht naar bevestiging van je bestaansrecht buiten je zelf is uitputtend en kan nooit het gat binnenin de dochter helen.

Mama’s eerste kleinkind

Mama’s eerste kleinkind is een grootse happening in haar leven. Nu kan ze naast de rol van perfecte moeder ook nog de perfecte oma spelen. Weer een kind dat haar eeuwige bewondering en dankbaarheid verschuldigd is. Ze zal haar stinkende best doen om de fantastische oma te zijn. Dat ziet er ook goed uit voor de buitenwereld.

Ze geeft ongevraagd advies en bepaald dat ze betrokken wordt bij beslissingen in het gezin van haar dochter. Dit resulteert er in dat de andere ouder van het kind vaak gemarginaliseerd wordt.

Van de buitenwereld krijgt de dochter vaak te horen “wat een geluk dat je zo’n moeder hebt die je altijd helpt met alles”. En de schaamte en het schuldgevoel worden alleen maar groter, want de dochter durft niet eens meer te zeggen tegen haar moeder dat ze niet zoveel hulp nodig heeft. Dat is namelijk ondankbaar! En zal resulteren in een ellenlange preek over hoe mama haar hele leven opgeofferd heeft. En de buitenwereld inlichten dat ze liever niet zoveel hulp zou krijgen is ondenkbaar. Je hangt de vuile was niet buiten! Dat is met de paplepel ingegoten. Je zegt niets verkeerds over mama. Het is en blijft toch je moeder.

De dochter ontwaakt langzaam maar zeker (of niet)

De dochter is 20, 30, 40, 50; en langzaam maar zeker begint ze in te zien dat de relatie met haar moeder niet gezond en zelfs giftig is. Langzaam maar zeker begint ze in te zien dat ze geen normale jeugd heeft gehad. Langzaam maar zeker begint ze te zien dat ze uitgeput raakt van het buiten zichzelf zoeken naar bevestiging en liefde om dat gat van binnen te dichten. Langzaam maar zeker realiseert ze zich dat er geen sprake van onvoorwaardelijke liefde van haar moeder is en dat dit er ook nooit geweest is. Langzaam maar zeker rijst de vraag of haar moeder überhaupt wel van haar houdt? Haar moeder heeft haar nooit als een op zichzelf staand persoon gezien. Ze is altijd een verlenging van haar moeder geweest. De dochter staat eeuwig in de schuld bij haar moeder die bewondering, applaus en eeuwige dankbaarheid eist! Een schuld die nooit valt te voldoen, want eigenlijk heeft haar moeder een zelfde gat in zichzelf te vullen. De onwetendheid van haar moeder over haar eigen kindtrauma’s heeft dit gat echter veranderd in een bodemloze put. En de onwetendheid heeft van haar moeder een mens gemaakt dat zich alleen maar ‘beter’ kan voelen door anderen naar beneden te trekken. En ze gebruikt zelfs haar eigen kinderen om zich beter en superieur te voelen. Mama kan niet houden van, mama gebruikt alleen maar….

Als de mist in de bubbel langzaam maar zeker op begint te trekken en het zicht helderder wordt, begint de dochter zich te realiseren dat ze zichzelf opnieuw uit zal moeten vinden en nieuwe programmering nodig heeft. De programmering die ze meegekregen heeft is giftig.

En dan begint het harde werken voor deze ‘Lucky Ones’. Lucky Ones omdat zij deze fase bereiken. Er zijn namelijk ook dochters die deze fase nooit bereiken, die in de mist blijven en altijd hun uiterste best blijven doen om ‘goed genoeg te zijn’. En dit gaat ten koste van hen zelf. En er zijn ook dochters die de erfenis van hun moeders voortzetten en zelf net zo worden.

Verlies

In een goede moeder/dochterrelatie zal, in alle genoemde fases van ontwikkeling, ‘verlies’ voor zowel de moeder als de dochter optreden. Als moeder moet je je dochter los gaan laten en dat kan een gevoel van verlies opleveren. En als dochter ben je steeds minder ‘het kleine meisje’ en wordt er steeds meer van je verwacht.

Een moeder met (verborgen) narcistische trekken kan echter niet omgaan met het loslaten van een opgroeiende dochter. Dit kind is namelijk een verlenging van mama en mama ziet haar niet als een op zichzelf staand persoon. En mama realiseert zich niet dat door haar gedrag het verlies zoveel groter – of zelfs definitief – wordt. Haar dochter heeft nooit ‘het kleine meisje’ met een onbezorgde kindertijd kunnen zijn. Haar dochter heeft nooit een moeder gehad. Haar dochter is haar hele leven gericht op de emoties van anderen. Is van kleins af aan gericht op de emoties van de volwassenen om haar heen en heeft zichzelf niet kunnen ontwikkelen tot een volwassene met een gezond gevoel van eigenwaarde, met een Zelf.

Mama staat de gezonde ontwikkeling van haar dochter tot een onafhankelijk individu in de weg. En mama en haar dochter hebben geen liefdevolle band en zullen die ook nooit krijgen.

PS. Ik weet inmiddels uit eigen ervaring dat we kunnen helen. Dat is hard werken, maar o zo de moeite waard! Vind je ‘zelf’ en je eigen vrijheid! En als je wilt weten of ik je daarbij kan helpen neem dan zeker contact met me op.